Psikolojik Sağlamlık (kendini toparlama gücü ve yılmazlık) bireyin incinebilirliğini artıran dezavantajların veya örseleyici yaşantıların sonunda ortaya çıkan riskli durumlara sosyal-ekolojik bağlamdaki koruyucu faktörlerin aracılığıyla uyum sağlayıp iyi oluş dengesini devam ettirme ve geliştirme kapasitesi (Karaırmak ve Işık, 2021; personal communication) olarak tanımlanmaktadır.
Koruyucu faktörleri destekleyerek psikolojik sağlamlık değerlerinin güçlendirilmesi önemlidir.
|
Psikolojik Sağlamlık İçin Koruyucu Faktörler |
|
|
• Olumlu mizaç • İç denetim odağı • Yüksek benlik saygısı • Güçlü öz-yeterlik algısı • Yüksek duygusal zeka • Stresle başa çıkma becerileri • Problem çözme becerileri • Pro-sosyal beceriler • Öz düzenleme ve duygu düzenleme becerileri • Günlük rutin ve ritüellerin varlığı • Yaşamda anlam oluşturma ve yaşamın bir anlamı olduğuna inanma • Umut, merak, cesaret, mizah, iyimserlik vb. güçlü yönlere sahip olma |
Bireysel Koruyucu Faktörler
|
|
• Güçlü aile bağları • Etkili ebeveynlik becerileri • Destekleyici ve besleyici aile ilişkilerine sahip olma • Duyarlı bakım veren aile üyelerine sahip olma • Ailenin kendi kültürel kimliğine yönelik olumlu bakış açısı |
Ailevi Koruyucu Faktörler |
|
• Etkili öğretmen-öğrenci ilişkisi • Ebeveynlerin okula katılımı • Olumlu akran ilişkileri • Okula bağlılık ve okul aidiyeti • Olumlu sınıf/okul iklimi • Etkin eğitim/okul yönetimi politikaları • İlgili, şefkatli ve kapsayıcı sınıf/okul ortamı |
Okul Sistemi Koruyucu Faktörleri |
|
• Yakın bir arkadaş/akraba/komşuya sahip olma • Sosyal destek • Destekleyici ve kabul edici toplum ile etkileşim • Güvenli çevre ve toplum • Sosyo-ekonomik destek alınabilecek kurumların varlığı |
Çevresel Koruyucu Faktörleri |
|
Psikolojik Sağlamlık İçin Risk Faktörleri |
|
|
• Erken doğum • Olumsuz yaşam olayları • Kronik hastalıklar • Madde kullanımı • İntihar girişimi • Kayıp/yas yaşantıları deneyimleme • İhmal ve istismara maruz kalma • Suç işleme • Engellilik durumu • Düşük benlik saygısına sahip olma |
Bireysel Risk Faktörleri
|
|
• Ebeveynlerin kronik hastalığı ya da psikopatolojisi • Ebeveyn boşanması • Ebeveyn kaybı/yoksunluğu • Madde kullanan ebeveyne sahip olma • Suç öyküsü olan aile üyesine sahip olma • Olumsuz ebeveyn tutumları • Aile içi çatışma • Aile içi şiddet |
Ailevi Risk Faktörleri |
|
• Akademik başarısızlık • Akran zorbalığına maruz kalma • Okula aidiyetin yetersiz olması • Etkin olmayan öğretmen tutumu • Olumsuz sınıf/okul iklimi • Okul devamsızlığı/okul terki • Çok sık okul değiştirme • Güvenli olmayan okul çevresi |
Okul Sistemi Risk Faktörleri |
|
• Ekonomik zorluklar ve yoksulluk • Evsizlik, evden kaçma • Savaş • Terör eylemleri • Göç ve göçmenlik • Doğal afetler • Azınlık stresi yaşama/Kültürel ayrımcılığa maruz kalma • Sosyal çevreden şiddet görme • Çevrede sosyal destek verecek kurum ve kuruluşların olmaması |
Çevresel Risk Faktörleri |
11-14 yaş grubunda psikolojik sağlamlığı geliştirmede ebeveynler nasıl olmalı?
· Ergenlik dönemi gelişimsel özellikleri hakkında bilgilendirmeli
· Çocukluktan ergenliğe adım atan çocuğunun gelişimsel ve psikolojik ihtiyaçlarını fark edebilmeli
· Anne ve babanın birlikte (ortak) ebeveynlik yaklaşımları olmalı
· Çocuk ilgi ve yeteneklerini fark etmesini sağlamaya yönelik aktiviteler ile buluşturulmalı
· Destekleyici ve güvenilir bir ebeveyn-çocuk ilişkisi geliştirilmeli
· Bu dönemde çocuğun kendini tanıma ve keşfetme yolculuğunda ebeveyn çocuğun güçlü yanlarını bilmeli ve bu güçlü yanlarını kullanabilme konusunda çocuğu cesaretlendirebilmeli
· Kimlik oluşturma yolculuğunda çocuk için bir yol arkadaşı olmalı
· Çocuğun beklenmedik olarak algıladığı değişimlerin aslında bu dönemde beklenilen süreçler olduğunu açıklayarak riski doğru tanımlamada yardımcı olmalı
· Çocuğun bağımsızlaşma isteğini uygun ölçüde karşılamalı
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi olmak ve çocuğunuza yardımcı olmak istiyorsanız bu kaynaktan faydalanabilirsiniz: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/07150627_psikolojik_saYlamlYk_ortaokul_veli.pdf
Not: Bu bilgilere milli eğitim bakanlığının psikolojik sağlamlık konulu dokümanlarından ulaşılmıştır. (https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/04110014_Psikolojik_SaYlamlYk_Kuramsal_Kitap.pdf)
Konu ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığı tarafından veliler için hazırlanan bilgilendirme broşürüne ulaşmak için: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/04112145_psikolojik_saYlamlYk_ortaokul_aile_broYur.pdf
Konu ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmenler için hazırlanan bilgilendirme broşürüne ulaşmak için: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/04112227_psikolojik_saYlamlYk_ortaokul_oYretmen_broYur.pdf
